Khi quân Pháp tiến đánh Ardennes ngày 21 tháng 8, Tập đoàn quân số 3 chỉ đối mặt với các đơn vị yếu ớt của Đức. Tin chắc phần thắng sẽ nằm trong tay mình, Joffre thông báo với bộ trưởng chiến tranh Pháp: "Thời khắc của một hành động quyết định đã gần kề". Tuy nhiên, sang hôm sau, người Pháp chạm trán phải một lực lượng mạnh hơn rất nhiều của Đức và sớm nhận ra rằng người Đức đã không bỏ lơ khu vực phía đông Bỉ. [5]

Sau khi phát hiện ra các cứ điểm phòng thủ rắn chắc của đối phương trong đêm trước, Quân đoàn V (tướng Charles Brochin) ở trung tâm Tập đoàn quân số 3 đã tiến công Quân đoàn XIII Đức dưới quyền tướng Max von Fabeck gần Longwy vào 5h sáng ngày 22, trong mưa lớn và sương mù dày đặc. Không hề được dọn đường và yểm trợ bằng pháo binh, bộ binh Pháp bị hao tổn nặng nề. Sau khi sương mù tan, quân Pháp mang khinh pháo 75 ly vào trận địa nhưng việc sương mù tan đã làm các khẩu pháo Pháp trên địa hình mở bị lộ rõ trong tầm nhìn của người Đức và nhanh chóng bị các cỗ bích kích pháo 105 và 150 ly của Đức làm câm tịt. Dưới sự yểm trợ của đại pháo, quân Đức phản công đánh tan một sư đoàn Pháp, và phải đến 18h20 thì tư lệnh Quân đoàn V mới chấn chỉnh lại được các đơn vị của mình. Ở cánh trái Tập đoàn quân số 3, tình hình Quân đoàn IV dưới quyền tướng Victor-René Boële cũng không kém phần tồi tệ trong ngày hôm ấy. Tiến công dưới làn sương mù dày đặc, Quân đoàn IV Pháp thình lình rơi vào hỏa lực phòng thủ của Quân đoàn V Đức do tướng Hermann von Strantz chỉ huy tại Ethe - Virton và bị đánh cho tơi tả. Cũng như với Quân đoàn V, một sư đoàn của Quân đoàn IV đã bỏ chạy dưới làn đạn khốc liệt của Đức. Bên phải Tập đoàn quân số 3 Pháp, cuộc tiến công của Quân đoàn VI dưới quyền tướng Maurice Sarrail diễn tiến suôn sẻ hơn, nhưng cũng bị Quân đoàn VI Đức dưới quyền tướng Konrad von Goßler đẩy lui. Sự tàn khốc của trận chiến đã được thể hiện miêu tả của một hạ sĩ Pháp: "Những đống xác người, Pháp và Đức, nằm trên mọi đoạn đường, với súng trường trong tay. Mưa đang đổ, những quả đạn trái phá đang gào thét và nổ tung … Chúng tôi nghe những người bị thương kêu la từ khắp các cánh rừng". Vào thời điểm cuối ngày, phía Đức đã xóa tan mọi ý tưởng của đối phương về một cuộc hành quân dễ dàng tới Arlon. [5][2]

Cùng ngày 22, cánh trái Tập đoàn quân số 4 Pháp tiến được xa hơn rất nhiều so với cánh phải, và một số thành phần quân cánh trái đã tiếp cận được Neufchâteau. Đội hình của Tập đoàn quân số 4 từ trái sang phải gồm các quân đoàn IX, XI, XVII, XII, Thuộc địa và II. Bên cánh cực hữu, Sư đoàn 4 Pháp (Quân đoàn II - tướng Augustin Gérard) vào đầu ngày đã đến được Bellefontaine ở hướng bắc, nhưng chưa kịp tiến khỏi đây thì bị buộc phải chuyển sang thế bị động trước sự xuất hiện của Lữ đoàn 22 thuộc Sư đoàn 11 (tướng Richard von Webern), Quân đoàn VI - Tập đoàn quân số 4 Đức. Trong một trận đấu hỏa lực kéo dài 5 tiếng đồng hồ, các tốp bộ binh Đức - dưới sự yểm trợ sát cận của pháo binh - đã tận dụng mọi cơ hội để tiến dần lên phía trước và chọn thêm vị trí bắn tốt. Khi quân phòng thủ Pháp trở nên rệu rã, quân Đức mới tràn vào Bellefontaine và phá được quân Pháp tại nhiều địa điểm. Tuy nhiên, do mệt lã và không còn quân dự trữ, quân Đức không tiến được sâu vào Bellefontaine và rút về St. Vincent lúc 17h. Song quân Pháp cũng đã kiệt sức và rút khỏi Bellefontaine trong màn đêm. Cuộc tấn công của Lữ đoàn 21 ngày 22 đã tàn phá hàng phòng thủ vững chãi của Sư đoàn 4 Pháp đến mức họ tưởng mình đã đương đầu phải "một quân đoàn Đức", và không còn hy vọng yểm trợ cho Quân đoàn Thuộc địa của tướng Lefèvre ở bên trái.[6]

Giao tranh diễn ra hết sức ác liệt trên mặt trận của Sư đoàn Thuộc địa 3 Pháp dưới quyền tướng Léon Raffenel trong ngày 22 tháng 8. Sau vài trận đụng độ lẻ đầu buổi sáng - trong đó các toán thương kỵ binh đánh bộ của Đức chủ động chặn bắn kỵ binh tiên phong Pháp rồi rút nhanh, Sư đoàn Thuộc địa 3 sớm tiếp cận một trận địa kiên cố của Sư đoàn Bộ binh 12 Đức dưới quyền tướng Martin Chales de Beaulieu (Quân đoàn VI - tướng Kurt von Pritzelwitz) gần Rossignol, cách Neufchâteau 15 km về phía nam. Trong hàng loạt cuộc xung phong của mình, 6 tiểu đoàn Pháp lần lượt bị quân Đức đem súng trường, súng máy và đại bác ra bắn tan xác. Để đáp trả các đợt tấn công của quân thuộc địa Pháp, quân Đức thuộc Quân đoàn VI đi vòng sườn phải Sư đoàn Thuộc địa 3, phá hủy mọi đại bác, xe chở đạn và xe vận tải. Đến đêm, thiệt hại của Sư đoàn Thuộc địa 3 cùng Sư đoàn Thuộc địa 2 tiếp viện cho họ đã lên tới 11.648 quân, và Sư đoàn Thuộc địa 3 coi như bị xóa sổ. Bản thân Raffenel cùng một lữ đoàn trưởng dưới quyền ông là Charles Rondoney đã bị giết trong trận chiến. Trong khi Sư đoàn Thuộc địa 3 bị tàn sát ở Rossignol, Lữ đoàn Thuộc địa 5 bên cánh trái đã tổ chức hành quân đến Neufchatêau. Trên đường tiến của quân Pháp, các toán thương kỵ binh Đức trong buối sáng đã xuống ngựa, ẩn nấp và đợi đến khi kỵ binh tiền phương Pháp đến gần thì bắn xối xả rồi tháo lui. Những hành động này đã khống chế hoàn toàn hoạt động thám sát của kỵ binh Lữ đoàn Thuộc địa 5 do họ buộc phải đi sau các đơn vị bộ binh tiền vệ. Đến khi quân Pháp tiếp cận Neufchatêau, họ nhanh chóng vấp phải hỏa lực cường độ mạnh của đối phương. Các chỉ huy quân Đức đã nhanh tay huy động mọi lực lượng trong khu vực của mình để tấn công quân Pháp bằng ưu thế áp đảo về quân số và hỏa lực. Mặc dù chiến đấu dũng cảm gây cho đối phương không ít tổn thất, Lữ đoàn Thuộc địa 5 tinh nhuệ đã bị hai lữ đoàn Đức thuộc Quân đoàn Dự bị XVIII do tướng Kuno von Steuben chỉ huy đè bẹp; hai tiểu đoàn thuộc địa Pháp bị tiêu diệt và số tiểu đoàn còn lại hoàn toàn không còn sức chiến đấu. [5][4][7][2][8]

Cũng vào ngày 22, Quân đoàn XII Pháp đã đánh bại được một lực lượng Đức yếu ớt gồm các trung đoàn dự bị 107 và 138 vào lúc đầu chiều, nhưng về sau bị hai trung đoàn dự bị 81 và 88 (Quân đoàn Dự bị XVIII), một trong số đó không hề được trang bị súng máy hay yểm trợ bởi pháo binh, chặn đứng cách mục tiêu tiến công của mình ở Libramont và Recogne 5 km. Việc Quân đoàn XII bị giam chân đã làm hở sườn Quân đoàn XVII dưới quyền tướng Ardennes, dẫn đến thảm họa lớn nhất mà lực lượng cánh trái Pháp phải hứng chịu trong trận chiến Ardennes: bị Sư đoàn 21 (tướng Ernst von Oven) - Quân đoàn XVIII Đức (tướng Kuno von Steuben) đánh vòng tập hậu, Sư đoàn 33 - Quân đoàn XVII Pháp tại Bertrix không chỉ chịu tổn thất lớn về bộ binh mà còn gần như mất sạch pháo binh của mình: đội ngũ pháo thủ của họ chịu thiệt hại hết sức nặng nề và chỉ có một số cực ít các cỗ đại bác là không bị quân Đức phá hủy hoặc thu giữ. Sau này, Joffre nhận định cuộc thua trận của Sư đoàn 33 tại Bertrix là sự kiện mấu chốt dẫn đến thất bại toàn cục của Tập đoàn quân số 4. [5][2][4][9]

Trên mạn bắc, Quân đoàn XI Pháp không phá nổi trận tuyến của Lữ đoàn 20 (Sư đoàn 25) Đức và phải lùi bước sau khi bị Lữ đoàn 49 Đức đánh ập vào sườn phải.[10] Quân đoàn IX Pháp bên trái họ không tham chiến nhiều trong ngày hôm ấy. Đến đêm, de Langle thông báo với Joffre: [5]

Bất chấp những kết quả tồi tệ ngày 22 tháng 8, Joffre xuống lệnh cho các tư lệnh Tập đoàn quân số 3 và 4 tái phát động tấn công sớm nhất có thể vào ngày hôm sau, do sách lược tấn công của ông phụ thuộc vào thắng lợi của hai tập đoàn quân nói trên tại Bỉ. Lúc 9h25, Ruffey báo cáo với Joffre rằng ông ta không thể tái tổ chức tiến công trong ngày hôm ấy do việc "chỉnh đốn" hàng ngũ các đơn vị chưa được hoàn tất. Lúc 13h, tư lệnh Tập đoàn quân số 3 thông báo tình hình đang được cải thiện, nhưng ngay sau khi vừa chuẩn bị tiếp tục tấn công, ông ta hay tin quân Đức đã đẩy Quân đoàn V về phía sau 8 km. Động thái này đã đặt dấu chấm hết cho mọi hy vọng tiếp tục tiến công của Ruffey và buộc toàn bộ Tập đoàn quân số 3 phải triệt thoái để duy trì đội hình với Quân đoàn V. Tình hình Tập đoàn quân số 4 lại còn tồi tệ hơn. Sau khi bị Sư đoàn 21 Đức đánh tơi bời trong ngày 22, các thành phần thuộc Sư đoàn 33 (Quân đoàn XVII) đã trở nên hoảng loạn và cuống cuồng bỏ chạy về phía sau, buộc quân đoàn phải triệt thoái hoàn toàn vào đêm 22-23.[5] Trong thư gửi về gia đình, Désiré Renault - một binh sĩ Pháp thuộc Trung đoàn 88 (Quân đoàn XVII), hồi tưởng: [2]

Trên mặt trận Quân đoàn Thuộc địa, tàn binh Lữ đoàn Thuộc địa 5 Pháp cũng rút chạy khỏi Neufchâteau lúc 5h ngày 23, làm hổng sườn Quân đoàn XII và buộc họ phải triệt thoái. Cuối ngày 23 tháng 8, ngoại trừ một số đơn vị trên mạn bắc, các tập đoàn quân số 3 và 4 Pháp đã lui về các khởi điểm xuất quân của mình. [5]

Trận đầu của Rommel

Trong sương mù dày đặc của buổi sớm ngày 22 tháng 8 năm 1914, khi đang thám thính Bleid – một ngôi làng gần Longwy, trung đội của Thiếu úy Erwin Rommel (Đại đội 7 Trung đoàn Bộ binh 124 Đức) đã phát hiện và thu hút hỏa lực của quân Pháp.[11] Rommel bèn cho trung đội mình dừng bước và dẫn một hạ sĩ quan cùng hai binh nhì tiến sâu vào làng Bleid, nơi ông gặp phải một tổ lính Pháp gồm từ 15 đến 20 người. Dù đang mệt mỏi và ốm yếu nhưng Rommel cùng 3 thuộc cấp ngay lập tức lao lên và bắn chết một vài lính Pháp trước khi họ kịp xoay xở. Sau đó, số quân Pháp còn lại ẩn náu và Rommel huy động toàn trung đội ông xông vào tiến công Bleid. Họ giành giật từng căn nhà với đối phương cho đến khi chiếm trọn được làng và tóm giữ 50 tù binh Pháp. Đây là chiến thắng đầu tiên trong sự nghiệp của Thống chế Erwin Rommel, một trong những nhà chỉ huy quân sự kiệt xuất của Đức thời Chiến tranh thế giới thứ hai. Dù chỉ là một trận đánh nhỏ và không mấy nổi bật, cuộc chiến đấu tại Bleid đã phản ảnh phong cách cầm quân táo bạo gắn liền với những thắng lợi vang dội của Rommel khi ông chỉ huy Sư đoàn Thiết giáp 7 ("Sư đoàn Ma") trong Chiến dịch nước Pháp năm 1940 và chỉ huy Binh đoàn Phi Châu (Deutsches Afrikakorps) trên Mặt trận Bắc Phi trong các năm 1941 – 1943. [12][13]